شهر زیر زمینی " اویی "

شهر تاریخی زیر زمینی " اویی " در سال‌1383 به صورت کاملاً اتفاقي، در نوش آباد کاشان کشف شد.

این شهر، شهري نظامي و دفاعي است که هنوز هم بخش هاي زيادي از آن براي باستان شناسان ناشناخته باقي مانده است اما با اين حال، نمونه کامل و مبتکرانه اي از به‌ كارگيري اصول "پدافند غيرعامل" به شمار مي رود که حفاظت از مرزهاي ايران را در طول تاريخ نشان مي دهد.

اگر از "پدافند غير عامل" چيزي نمي دانيد، همين جا داخل پرانتز برايتان بگوييم که پدافند غيرعامل، به مجموعه اقداماتي گفته مي‌شود كه بدون به‌ كارگيري سلاح جنگي انجام مي‌شود تا از وارد شدن خسارات به تجهيزات و تاسيسات حياتي و حساس نظامي و غيرنظامي و البته تلفات انساني جلوگيري كند و يا ميزان اين خسارات و تلفات را به حداقل برساند. مردم ايران به خاطر وضعيت جغرافيايي خاص کشور و قرار گيري شان در مسير روندگان به غرب و شرق هر از چند گاهي مورد تجاوز و تاخت و ‌تاز اقوام مختلف قرار مي گرفتند و چاره اي نداشتند جز آنکه علاوه بر ساختن ديوار و قلعه و ارگ و حصار، دست به دامان شهرهاي زيرزميني يا همان پدافند غيرعامل شوند. گروه ایرانگردی "مامی سایت"، در شهر نوش آباد و مجموعه مناطق تاریخی این شهر زیر زمینی از قلعه ای به نام "قلعه سی زان" نیز بازدید نمود که در مطالب بعدی توضیحاتی در مورد این قلعه تاریخی خواهیم داد.

« اويي » چيست‌؟

« اويي » تونلي است دست كن كه در دوره‌هاي مختلف تاريخي كاربرد نظامي و دفاعي داشته است. اين اثر در سال‌1383 هنگامي كه يكي از اهالي شهر نوش آباد در حال حفر زمين در منزل خود بود به‌صورت اتفاقي كشف شد. يعني درست جايي در فاصله هفت و نیم كيلومتري از شمال شهر تاريخي كاشان و دو و نیم ‌كيلومتري از غرب شهر جديد آران و بيدگل.

در اولين فصل از كاوش‌هاي باستان‌شناسي، تيمي متشكل از كارشناسان باستان‌شناسي، معماري، تاريخ و جغرافيا در شهر زيرزميني «اويي» مشغول كاوش شدند و به مطالب جالبي دست يافتند.

كاوش‌ها نشان مي داد كه اين شهر زيرزميني در دوره‌هاي مختلف از باستان تا دوره اسلامي مورد استفاده قرار مي‌گرفته  و بيش از 50شيء سالم مثل سفالينه‌هاي مربوط به دوره ساساني تا قاجار از اين مكان‌ها به دست آمده است.

اين مجموعه كه به‌صورت دست‌كن زير بافت شهر نوش آباد به‌ صورت مجموعه‌ اي از اتاق‌ها، راهروها، چاه‌ها و كانال‌هاي متعددي در 3 طبقه ايجاد شده است. بر ديواره‌هاي آن آثار برخورد لبه شيء تيز ديده مي‌شود و با توجه به‌سختي جنس زمين اين منطقه، باستان‌شناسان اين فرضيه را مطرح كرده‌اند كه وسايلي كه براي حفاري استفاده مي‌شده، بايد از جنسي شبيه الماس برخوردار بوده باشد.

در دهانه هر چاهك تعدادي قلوه سنگ و يك تخته سنگ به اندازه دريچه چاهك ديده مي شود كه در مواقع احساس خطر يا ورود هواي آلوده يا دود به طبقات با تخته سنگ دريچه را مسدود  كرده و يا اگر دشمن قصد ورود به فضاها را داشته با سنگ‌ها كه حكم وسايل و ابزار دفاعي را داشته بر سر مهاجمين مي‌كوبيدند. 

طبقه اول اين اثر در عمق 4‌ متري و طبقه سوم در عمق 18‌متري از سطح زمين ساخته شده است و ارتفاع هر طبقه حدوداً 180‌سانتي‌متر است. وسعت اين مجموعه هنوز به‌ درستي مشخص نيست و باستان‌شناسان احتمال مي‌دهند كه اين شهر تا 15 هزار متر مربع وسعت داشته باشد.

اتاق‌ها را با ارتفاع 180 سانتي متر و با ابعاد مختلف براي اسكان موقت حفاري كرده‌اند. در بدنه اتاق‌ها تعدادي طاقچه مشاهده مي‌شود. اتاق‌ها به شكل تو در تو و با راهروهاي زاويه دار كه ديد مستقيم را با فضاي بعدي از بين مي‌برد، ساخته شده است.

در 20سانتي‌متري زير سقف و به فاصله يك‌متر در تمام بدنه اتاق‌ها حفره‌هايي براي قرار دادن چراغ‌هاي پيه‌سوز جهت تامين روشنايي فضاها تعبيه شده است؛ چندين پيه سوز به دست آمده با قدمت 700سال حكايت از اين ماجرا دارد و کارشناسان معتقدند اين نوع معماري با اين شكل ساختاري در جهان منحصر به فرد است.

در بدنه ديوار اتاق‌ها و در بعضي از آنها چاهك‌هايي مشاهده مي‌شود كه به سختي مي‌توان وارد آن شد. ارتفاع اين چاهك‌ها 3 تا 5 متر است كه راه ارتباطي به طبقات بعدي است.

راه‌هاي ورودي به طبقات بعدي طوري حفاري شده كه هر كس قصد ورود به فضاها را دارد ناگزير بايد از پايين به بالا حركت كند كه قدرت دفاعي افراد مهاجم را به صفر مي‌رساند و اين ساختار دفاعي به‌ گونه‌اي است كه تسلط كافي را براي مقابله با دشمن فراهم مي‌كند.

دژ « آهاي »

اگر لغت نامه ها را جستجو کنيد، « اوي » را واژه‌اي مي بينيد که در گويش كاشاني معادل « آهاي » فارسي قرار مي گيرد. اهالي منطقه مي‌گويند به لحاظ تو در تو بودن و تاريك بودن شهر زيرزميني در قديم افراد براي پيدا كردن يكديگر با صداي بلند با كلمه (اوي ) همديگر را صدا مي‌كرده‌اند. همچنين گفته مي‌شود هنگام حفر شهر زيرزميني، وقتي دلو پر از خاك مي‌شده مقني فرياد مي‌زده (اوي)و فردي كه مسئول بالا كشيدن دلو بوده است با شنيدن اوي متوجه مي‌شده كه دلو از خاك پر شده و آن را بالا مي‌كشيد. به اين دليل اين تونل‌هاي پيچ در پيچ شهر زير‌زميني به اويي معروف شده است!

مطالب تاریخی فوق از روی برگه راهنمای این شهر که در آن مکان توزیع میشد برگرفته شده است و علاوه بر این مطالب گروه ایرانگردی مامی سایت نیز حرف هایی برای گفتن دارد. حرفایی که شاید به نظر تکراری بیاید ولی گفتن آن و تکرار آن خالی از لطف نیست، این شهر تاریخی که به تازگی کشف گردیده نیز مانند دیگر آثار تاریخی و باستانی ما مورد بی مهری برخی بازدیدکنندگان مطمئناً هموطن قرار گرفته است که امید آن داریم روزی برسد که از تمام خاک این سرزمین همانند خانه شخصی خود محافظت کنیم. بر روی دیوارها و ستونهای آن یادگاری حک نکنیم!! اگر برای بازدید از بنای تاریخی یا باستانی رفته ایم کیسه زباله ای به همراه داشته باشیم تا در صورت نیاز از آن استفاده کنیم ( متاسفانه در تصاویر گرفته شده توسط تیم ایرانگردی مامی سایت مشاهده این موارد بسیار آزاردهنده و غم انگیز است! )

همچنین شلوغی و بی نظمی حاکم در این اماکن که مطمئناً در ایام تعطیل باید نظارت بیشتری شود، بسیار خسته کننده و زجرآور است که امیدواریم همانگونه که نرخ بازدید از این اماکن را در ایام تعطیل و پرترافیک دو برابر میکنند!!! فکری هم به حال نظم بخشیدن و رفاه بازدیدکنندگان شود.

به نقل از همشهری آنلاین:

"اویی" یک شهر زیرزمینی دست‌کن که راهروها و اتاق‌های متعددی دارد. این شهر یکی از منحصر به فردترین شهرهای زیرزمینی جهان است که پیشینه‌اش به دوران پیش از اسلام باز می‌گردد.

این شهر زیر زمینی که به صورت اتفاقی طی ساخت و ساز یکی از خانه‌های شهر نوش‌آباد کشف شد، به منظور حفاظت ساکنان شهر در جنگ‌ها و غارت‌های محلی به ویژه به هنگام حمله ی مغول استفاده می‌شده.

این شهر در 3 طبقه در زیر زمین با عمق بین 4 تا 18 متر ساخته شده و در ابعاد هزاران متر مربع در زیر بافت کنونی شهر نوش آباد گسترده است.

رازهای دژ کویر

راه‌های ورودی به این پناهگاه در محل های پر رفت و آمد شهر مانند بازار، قنات، مساجد و بعضا خانه ها قرار داشته تا در صورت بروز خطری مردم بتوانند به سرعت از گزند نیروی مهاجم در امان بمانند.

ورودی‌های در نظرگرفته شده به صورت هنرمندانه ای پس از عبور از آن پوشیده می شدند به گونه ای که هیچ اثری از آنها به چشم نخورد.

هر کدام از این طبقه‌ها به وسیله چاه‌های عمودی به هم ارتباط دارند. برای ساخت این شهر زیرزمینی هیچ گونه مصالحی به کار نرفته است و به نظر می‌رسد تا اواخر دوره قاجار هم مورد استفاده قرار می‌گرفته.

فضای داخلی علاوه بر اتاق‌های تو در تویی که به وسیله ی راهروهای خاص به یکدیگر متصل می‌شوند، شامل دست‌شویی‌ها، محل هایی برای قراردادن چراغ به منظور تامین روشنایی و همچنین ساختارهایی برای به دام انداختن دشمن در صورت ورود به این پناهگاه است.

سفال‌هایی مربوط به قرن هفتم هجری قمری از نوش‌آباد به دست آمده ولی احتمالاً قدمت آن به قبل از اسلام برمی‌گردد. این شهر زیرزمینی محلی برای اختفا از دست دشمنان و ادامه زندگی در زمان محاصره بوده است.

چنانکه می‌گویند مردم نوش‌آباد در زمان قاجار از ترس راهزن معروفی به نام « نایب حسین خان » به آن پناه می‌بردند. همچنین در زمان حمله مغول مورد استفاده قرار گرفته و شاید در زمان ساسانیان محل مخفی شدن اقلیت‌های مذهبی بوده است.

در نزدیکی این دالان‌های تودرتوی زیرزمینی یک قلعه روی زمین قرار گرفته که به قلعه «سیزان» معروف است و به احتمال زیاد از درون این قلعه راهی به شهر زیرزمینی وجود دارد.