در زبان محلی به ابیانه، ویونا (Viuna) می‌گویند. وی (Vi) به معنای بید و ویانه (Viyane) به‌معنای بیدستان است ( ابیانه در گذشته بیدستان بوده است) در طول زمان ویونا به « ابیانه » دگرگون شده‌است.
نوشته و اثری که قدمت زمانی ابیانه را دقیقاً معلوم کند در دست نیست؛ ولی قدمت هزار و پانصد ساله را برای آن تخمین می‌زنند و آن را از کهن‌ترین زیست‌گاه‌های انسانی در حاشیه دشت کویر ایران می‌دانند. آثار و بناهای تاریخی که در ابیانه وجود دارد مربوط به دوره‌های ساسانی، سلجوقی، صفوی و قاجار است. این آثار نشان دهنده قدمت تاریخی این زیست‌گاه انسانی است.
شمار خانه‌های ابیانه در سرشماری سال 1360 برابر با ۵۰۰ واحد برآورد شده؛ این خانه ها تماماً بر روی دامنه پرشیبی در شمال رودخانه برزرود بنا شده‌است، ابیانه در وهلهٔ اول روستایی چند طبقه به‌نظر می‌آید که در بعضی موارد تا چهار طبقهٔ آن‌را میتوان مشاهده کرد. اتاق‌های ابیانه به پنجرههای چوبی ارسی مانند مجهزند و اغلب دارای ایوان‌ها و طارمی‌های چوبی پیش آمدهٔ مشرف بر کوچه‌های تنگ و تاریک‌اند که خود به صورت مناظر جالبی درآمده‌اند. نمای خارجی دیوارهای خانه های ابیانه با خاک سرخی که معدن آن در مجاورت روستاست پوشیده شده.
از آنجا که در دامنه‌های شیبدار ابیانه فضای کافی برای ساختن خانه های موردنیاز وجود ندارد، در این روستا چنین رسم شده است که هر خانواده انبار غار مانندی در تپه‌های یک کیلومتری روستا، در کنار جاده و نرسیده به ابیانه ایجاد نماید. این غارها که در دل تپه ها حفر شده‌اند و از بیرون تنها درهای کوتاه و محقر آن نمودار است برای نگهداری دام‌ها و نیز آذوقهٔ زمستانی و اشیای غیرضروری مورد استفاده قرار میگیرد.
زندگی مردم ابیانه کشاورزی و باغداری و دامداری است که با روش‌های سنتی اداره می‌شود. بیشتر زنان در امور اقتصادی با مردان همکاری دارند. ابیانه دارای هفت رشته قنات است که برای آبیاری مزارع و باغات مورد استفاده قرار میگیرد. گندم، جو، سیب‌زمینی و انواع میوه به‌خصوص سیب، آلو، گلابی، زردآلو، بادام و گردو در ابیانه به‌دست می‌آید.
در سال‌های اخیر قالی‌بافی در ابیانه رواج پیدا کرده و نزدیک به ۳۰ کارگاه قالی‌بافی در آنجا دایر شده‌است. در گذشته گیوه بافی از جمله مشغله های پردرآمد زن‌های ابیانه بوده‌است که امروزه تا حدی متروک شده.
مردم ابیانه به‌سبب کوهستانی بودن منطقه و دور بودن محل آن‌ها از مراکز پرجمعیت و راه‌های ارتباطی، قرن‌ها در انزوا زیسته و در نتیجه بسیاری از آداب و رسوم قومی و سنتی و از جمله زبان و لهجهٔ قدیم خود را حفظ کرده‌اند. زبان مردم ابیانه از زبان‌های ایرانی شمال غربی که البته در طول زمان دچار تغییر و تحولات زیادی شده و اکنون فقط تعداد کمی از واژه‌های اصیل پهلوی در گویش آنان شنیده می‌شود. لباس سنتی آن‌ها، هنوز هم میان آن‌ها رواج دارد و در حفظ آن تاکید و تعصب از خود نشان می‌دهند، در مردان شلوار گشاد و درازی از پارچهٔ سیاه (دوید) و در زن‌ها پیراهن بلندی از پارچه های گلدار و رنگارنگ است. علاوه بر این، زن‌های ابیانه معمولاً چارقدهای سفیدرنگی بر سر دارند.
آتشکده
قدیم‌ترین اثر تاریخی ابیانه آتشکده‌ای است که مانند دیگر بناهای ده در سراشیبی قرار گرفته‌است. آتشکده ابیانه را نمونه‌ای از معابد زرتشتی دانسته‌اند که در جوامع کوهستانی ساخته می‌شد. اثر تاریخی دیگر این روستا مسجد جامع آن و قدیم‌ترین اثر تاریخی این مسجد منبر چوبی منبت‌کاری آن است که در سال ۴۶۶ هجری قمری ساخته شده‌است. مسجد قدیمی دیگر ابیانه مسجد برزله است که دارای فضای دلبازی است و روی لنگه در شرقی آن سال ۷۰۱ هـ. ق. نوشته شده‌است که مربوط به دوره ایلخانان است. مسجد تاریخی دیگر ابیانه مسجد حاجتگاه است که کنار صخره‌ای در کوهستان بنا شده و بر در ورودی شبستان آن تاریخ ۹۵۲هـ. ق. مشاهده می‌شود.
روستای ابیانه دارای دو زیارتگاه است: یکی مرقد شاهزاده عیسی و شاهزاده یحیی در جنوب روستا که به گفته اهالی فرزندان امام موسی کاظم بوده‌اند؛ و زیارتگاه دیگر ابیانه هینزا نامیده می‌شود.
قلعه‌ها
ابیانه سه قلعه دارد که عبارتند از:
۱- پال همونه یا تخت‌هامان که در جنوب غربی ابیانه قرار دارد و متعلق به محله بالا و یوسمون است. این قلعه حدود ۲۰۰ سال پیش ساخته شده‌است و سند ساخت آن نیز وجود دارد. در این سند سهم افراد در ساخت قلعه مشخص شده‌است.
۲- هرده که در شمال شرقی روستا قرار دارد و به محله هرده تعلق دارد.
۳- پاله که در شمال غربی روستا قرار دارد و به محله پل تعلق دارد. این قلعه‌ها مربوط به دوره‌های یاغیگری بوده که مردم برای حفظ امنیت خود در مقابل یاغی‌های محلی ساخته‌اند و در آن به نوبت کشیک می‌داده‌اند.
زیارتگاه‌ها
زیارتگاه هینزا: این زیارتگاه در جنوب شرقی ابیانه در دره باریکی قرار دارد. در دل صخره‌های این دره، تو رفتگی وجود دارد که ساختمان امامزاده در جلوی آن ساخته شده‌است، و تو رفتگی نیز همانند غاری، جزیی از ساختمان زیارتگاه شده‌است. ظاهراً این زیارتگاه مربوط به بی بی زبیده خاتون، بنت موسی بن جعفر (ع) است. اهالی عنوان می‌کنند که بی بی زبیده خاتون تحت تعقیب بوده و مردم ابیانه وی رادر این اتاقک پناه داده، سپس به روستای هنجن برده‌اند. در هنجن نیز زیارتگاه بزرگی متعلق به ایشان ساخته شده‌است. زیارتگاه هینزا در واقع گذرگاه بی بی زبیده خاتون است.
برخی نیز عنوان کردند که این زیارتگاه مربوط به زمان آناهیتا است. طبق باور مردم این مکان معجزه نما است و در آن مراسم خاصی برگزار می‌شود.
زیارتگاه شاهزاده یحیی (ع) و شاهزاده عیسی (ع)
این زیارتگاه که در شرق ابیانه در محله هرده قرار دارد، بقعه شاهزاده یحیی و شاهزاده عیسی، فرزندان امام موسی بن جعفر (ع) است و برخلاف ساختمان‌های روستا دارای حیاط مرکزی است و آب نمای بزرگی که از شاخه اصلی نهر روستا سیراب می‌شود در وسط آن قرار دارد. این زیارتگاه گنبد هشت ضلعی باکاشی کاری فیروزه‌ای دارد. رواق حرم منقش به کتیبه‌هایی است که اخیراً مرمت شده‌است. ایوان جنوبی آن به تپه جنوبی ابیانه مشرف است. در ضریح زیارتگاه نوشته‌ای وجود ندارد؛ ولی در سقف بنا تاریخ‌های مرمت بنا و اشعار و آیاتی نوشته شده‌است. عنوان می‌شود که در پشت تخته‌های سقف قیمت انواع غلات، مانند جو و گندم در زمان گذشته را نوشته‌اند. منبری چوبی و قدیمی نیز در ایوان جنوبی زیارتگاه قرار دارد. این زیارتگاه در سال ۱۳۸۶ توسط اهالی ابیانه و جمع آوری مبالغ میلیونی بازسازی شده‌است.
زیارتگاه دیگر ابیانه قدمگاه نامیده می‌شود. از جمله اماكن دیدنی دیگر ابیانه میتوان از خانه غلام نادرشاه و خانه نایب حسین خان كاشی نام برد.
مساجد
ابیانه دارای یازده مسجد است که یکی از این مساجد قدیمی به نام مسجد جامع ابیانه (ملقب به میان ده) به شرح زیر میباشد:
مسجد جامع - این مسجد در محله «میون ده» (میان ده) قرار دارد و دارای دو شبستان است که شبستان قدیمی آن به وسیله دری کوتاه به کوچه اصلی راه دارد. کف آن شبستان چوبی است. در دیوار جنوبی این شبستان، محراب چوبی قدیمی قرار دارد که جزو آثار تاریخی با ارزش روستای ابیانه است که تاریخ ساخت آن به سال ۴۷۷ ه. ق بر می‌گردد. روی این محراب نقش گل و بوته کنده کاری شده و با خطوط برجسته کوفی سوره « یس » در آن حک شده است. برخی نیز عقیده دارند به خط میخی نیز نوشته دارد. این مسجد منبری چوبی دارد که مربوط به دوره سلجوقیان است و تاریخ ساخت آن ۴۶۶ ه. ق است، روی این منبر نقوش گل وبوته، گل هشت پر و کتیبه‌هایی به خط کوفی وجود دارد. در ورودی مسجد نیز با نقش گل و بوته و خطوط برجسته، کنده کاری شده‌است. این در، یک بار نیز مورد سرقت قرار گرفته‌است. شبستان جدید این مسجد سالن بزرگی است که در محوطه میانی آن نورگیری در سقف قرار گرفته‌است. در این سالن ستون‌هایی با سرستون کنده کاری شده قرار دارد. سقف این سالن به صورت تخته پوش از چوب گردو است که با نقوش منظم هندسی قاب بندی شده‌است. این سقف از نوع کرکس پوش است (به شکل بال گسترده کرکس است) و بر روی آن کتیبه‌هایی از آیات قرآن وجود دارد.
مسجد حاجتگاه روستای ابیانه
مسجد حاجتگاه روستای ابیانه
منبع: ویکی پدیا
اضافه گشت شخصی:
در ایام نوروز و همینطور در ایام گلابگیری که معمولا اواخر اردیبهشت رخ می دهد؛ خیل عظیمی از مسافران و گردشگران به سمت این روستا روانه می شوند. ابیانه مسیری نسبتا طولانی دارد. علاوه بر این به علت قرار نداشتن بر روی هیچ کدام از راه های اصلی، ماشین خطی یا مینی بوسی در آن مسیر کار نمی کند. ابیانه در جنوب کاشان و در فاصله حدود 80 کیلومتری آن قرار دارد.
این روستا هم از طریق جاده "کاشان - نطنز" و هم از اتوبان "کاشان-اصفهان" قابل دسترسی است. از دو راهی مسیر کاشان به نطنز تا ابیانه حدود 22 کیلومتر فاصله است که مسیری زیبا و سر سبز می باشد. مسیر کاملا کوهستانی و دره مانند است که جای جای آن را باغ های پر درخت و بسیار زیبا پوشانده است.
البته ذکر این نکته لازم است که به نظر من؛ این روستا بیش از حد مشهور شده و به واقع دیدنی های آن کمتر از شهرت آن است. ( پیشنهاد میکنم برای صحت حرف بنده سری به روستاها و عشایر و مناطق دیدنی آذربایجان بزنید )
شاید یکی از مهمترین دلایل این شهرت، نزدیکی به شهرهایی همچون کاشان، قمصر، اصفهان و به طور کل در دسترس بودن آن است. از همه مهمتر اینکه تقریبا هیچکدام از دیدنی های شناخته شده آن همچون مسجد و منبر معروف، در معرض نمایش قرار ندارد، بازدید کننده عادی برای دیدن این آثار راهنمایی نمیشود و احتمالا تنها برای افراد خاص قابل رویت است. در آخرین بازدید مامی سایت از روستا، روستا به نظر خالی از سکنه می رسید و تنها تعداد معدودی از ساکنان مسن در روستا حضور داشتند که اغلب مشغول فروش اجناس خود به گردشگران بودند. و باقی مردم که لباس محلی روستا را بر تن داشتند کاملاً مشهود بود که از ساکنین روستا نیستند و بیشتر اهالی کوچ کرده روستا میباشند که برای گردش و تفریح به آنجا آمده اند.
سخن آخر اینکه؛ در صورتی که در ورود به روستا از شما وجه نقد دریافت شد، اصلا تعجب نکنید! ( گر چه وقتی ما به این روستا رفتیم چون کسی در کیوسک دریافت وجه نبود، رایگان از ورودی روستا عبور کردیم ولی به نظر، آن باجه بی مصرف به نظر نمیرسید و احتمالاً در ایام خاصی(شاید اردیبهشت ماه) رونق میگیرد!! )
عکسهای قسمت اضافه گشت از مامی سایت:
آستان مقدس امامزادگان یحیی و عیسی فرزندان امام موسی کاظم ( ع )
دیدنی های روستای تاریخی ابیانه
پوشش محلی اهالی روستای تاریخی ابیانه
نظر خود را اضافه کنید.
ارسال نظر به عنوان مهمان